Hugbúnaður til að halda utan um heimildir

Heimildir Heimildir Heimildir

Starf námsmanna og sérfræðinga alls konar, snýst að mörgu leiti um það að leita að gagnlegum upplýsinum, vega þær og meta, vista þær, og nota hugmyndir þeirra í tengslum við skipulagningu, hönnun, sköpun og röksemdafærslu alls konar. Þessi leikni birtist t.d. í fræðilegum skrifum, skýrslum og umsóknum. Starf allra sem starfa við háskóla, en einkum stúdenta og kennara snýst um að læra. Við lærum með því að skrifa, við skrifum til þess að læra og lærum í gegnum skrifin að skrifa. Við skrifin okkar styðjumst við við, tökum upp, túlkum og endurvinnum hugmyndir annarra sem við lesum í bókum, greinum og á vefnum. … og þá komum við að vandanum: Hvernig heldur maður utan um allt það sem maður les og vitnar svo rétt í það þegar kemur að því að skrifa???

Hluti af fagmennsku þinni, bæði í hlutverki þínu sem námsmaður, en líka sem sérfræðingur á þínum vinnustað er að halda vel utan um það sem þú lest, þannig að þú getir auðveldlega fundið það aftur og nýtt það síðar, jafnvel löngu síðar. Þú lest e.t.v. gagnlegt efni á fyrsta ári í háskólanáminu, sem gæti nýst í lokaverkefni. Sama efni gæti svo komið að góðum notum í skýrslu sem þú þarft að skrifa í vinnunnni. Þá væri flott að geta fundið greinina, og bókfræðiupplýsingarnar með auðveldum hætti og komið hugmyndinni snyrtilega inn í skýrsluna. Þegar þú lætur frá þér skriflegt efni og vitnar í heimildir eru gerðar ákveðnar og ólíkar kröfur um tiltekið form á tilvísunum í heimildir og um form heimildaskrárinnar. Sömuleiðis þykir það alvarlegt mál að vísa í heimild í texta sem ekki birtist í heimildaskrá og öfugt.

Hugbúnaður sem þú nýtir til að skrá allt það sem þú lest léttir þér sporin. Skoðum hér hvernig tæknin nýtist við að skrá heimildir og glósur og við það að birta tilvitnanir og tilvísanir rétt í ritgerðum og skýrslum.
Til eru nokkur forrit og vefþjónustur sem auðvelda notendum að skrá, heimildir, flokka þær og glósa ásamt því að styðja við og halda utan um allar þær heimildir sem vitnað er til í tilteknu skjali / ritgerð / skýrslu. Með því að skrá allt sem maður les í gagnagrunn verður auðvelt að finna aftur gagnlegar heimildir, jafnvel löngu eftir að maður las þær og heimildin verður alltaf skráð rétt og á réttu formi í öllu því sem maður skrifar.

Utanumhald utan um heimildir getur reynst háskólanemum mikið mál:

Það veldur mörgum háskólanemum höfuðverk að skrá heimildir samkvæmt hefðum síns fræðasviðs.
Stundum virðist það flókið að mæta kröfum um að öll rit sem vitnað er í í texta komi fyrir í heimildaskrá og að það sé vitnað í öll rit sem koma fyrir í heimildaskrá. Það getur reynst ærið verkefni að halda utan um allt þetta og ganga úr skugga um að allt standist. Og ekki er gaman ef einkun lækkar af þessum sökum!
Sömuleiðis er það sorglegt að týna tilvísunum í bækur eða greinar sem maður las snemma í náminu eða snemma í ritunarferlinu.

En þetta þarf ekki að vera neitt vandamál:

Með því að skrá öll rit, greinar og vefsíður sem maður les í tengslum við nám eða rannsókn í gagnagrunn fyrir heimildir getur þú gengið að upplýsingum um allt sem þú lest í á einum stað og nýtt það í starfi þínu og skrifum um alla framtíð. Og með því að nota kerfi eins og Endnote, ~~Mendeley~~ eða Zotero sem er bæði gagnagrunnur utan um heimildir og hugbúnaður sem:

Passar uppá að allar heimildir sem þú vísar í koma fyrir í heimildaskránni – og öfugt
Mótar útlit tivísana og heimildaskrár í samræmi við ólíkar hefðir vísindasamfélagsins.
Þú getur slegið inn bókfræðiupplýsingum um bækur, greinar, lög, vefsíður eða aðrar heimildir sem þú nýtir við rannsóknir þínar.
Þú getur líka sótt þær á fljótlegan og þægilegan hátt í gagnagrunna á vefnum.
Hugbúnaðurinn kann jafnvel að lesa bókfræðiupplýsingar úr PDF skjölum með greinum.
Þegar þú skrifar ritgerð eða grein og vísar í heimildir færir þú sérstaka kóða inn í ritvinnsluskjalið sem tryggja að tilvísunin fær rétt form og að heimildin birtist í heimildaskrá.

Algengar hugbúnaðarþjónustur til að halda utan um heimildir:

Endnote er til sem vefþjónusta og sem forrit sem maður vistar á tölvunni sinni. Fyrir íslendinga er vefþjónustan ókeypis, en forritið sem maður setur upp á tölvunni sinni kostar heilmikið. Endnote er mikið notað við Háskóla Íslands og er starfsfólk bókasafnanna vel kunnugt hugbúnaðinum og getur leiðbeint, þá býður ritver MVS upp á námskeið í notkun hugbúnaðarins. Endnote býður upp á viðbót til að halda utan um heimildir í Wordskjali.

Mendeley er ókeypis hugbúnaður þar sem vefþjónusta og forrit sem maður setur upp á tölvunni sinni vinna saman. Hugbúnaðurinn er nokkuð lunkinn við að sækja bókfræðiupplýsingar í PDF eintök af greinum sem maður vistar á tölvunni sinni, sjálfkrafa verður heimildalistinn aðgengilegur á vefnum og auðvelt er að útbúa hópa fyrir samnemendur, rannsóknarhópa eða almenning, þar sem fólk deilir heimildum um afmörkuð rannsóknarsvið hvert með öðru. Vefþjónustan er byggð upp sem félagsnet, þannig að auðvelt er að skoða heimildaskrár annarra. t.d. ef þú ert að lesa grein og sérð að 10 aðrir hafa skráð hana í safnið sitt, er líklegt að þeir hafi fleirri greinar skráðar undir sömu lykilorðum, þannig getur þú fundið fleirri greinar sem passa við rannsóknina þína. Mendeley vinnur vel með Word.

ATH ég get ekki lengur mælt með Mendeley. Fólk er víst umvörpum að hætta að nota hugbúnaðinn. Stuðningur fyrirtækisins við notendur er litill og áhugalaus, þeir hafa breytt hugbúnaðinum til hins verra. En hann er reyndar ennþá bestur til að sækja bókfræðiupplýsingar í PDF skjöl!

Zotero er önnur slík þjónusta sem sömuleiðis vistar gögnin bæði á tölvunni þinni og á vefnum. Einn kostur við Zotero er að auðvelt er að tengja þjónustuna við Google Docs. (Sjá nánar um Zotero hjá UTS)

Endnote

Endnote er trúlega eitt þekktasta forritið til að halda utan um heimildir við fræðileg skrif. Eins og Mendeley býður það upp á gagnagrunn sem er staðsettur á tölvunni þinni og hugbúnað til að halda utan um hann, viðbætur við ritvinnsluforrit til að færa tilvísanir inn í ritvinnsluskjal og gefa þeim rétt form í samræmi við hefðir ólíkra fræðasamfélaga. Þá býður EndNote upp á vefþjónustu, þannig að gögnin á tölvunni þinni geta líka verið geymd á vefnum, þannig að þú átt alltaf öryggisafrit af gögnunum, og kemst í þau með öðrum tækum.

Íslendingar fá ókeypis aðgang að þessari vefþjónustu, en hugbúnaðurinn sem fólk setur á tölvuna sína kostar. Háskólanemar geta sótt forritið og sett upp á tölvuna sína án endurgjalds.

Leiðbeiningar um EndNote